विश्वले मार्च ड, द्दण्द्दद्ध मा अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस मनाइरहँदा, ऐतिहासिक असमानता र समसामयिक चुनौतिहरूले घेरिएको परिदृश्यमा नेपाली महिला श्रमिकहरूको प्रगति र संघर्षलाई प्रकाश पार्नु महत्त्वपूर्ण छ। प्रणालीगत बाधा र सामाजिक विभेदहरूको वावजुद पनि, आफ्नो लक्षतर्फ बढिरहेका महिला श्रमिकहरूको आफ्नो सही स्थान र दृढतालाइ तैपनि लैङ्गिक असमानता र अधिकारको संरक्षण अभावले यात्रालाइ कठिन बनाइदिएको छ । समावेशी नीतिहरू, समान रोजगारीका अवसरहरू, र एक सहायक ढाँचाको लागि सामूहिक रूपमा वकालत गर्नु अत्यावश्यक छ, जसले अर्थतन्त्र र समाजमा नेपाली महिलाहरूको अमूल्य योगदानलाई स्वीकार मात्र होइन, सक्रिय रूपमा उपलब्धिपूर्ण बनाउँछ। नारीसशक्तिकरण महिलाहरूको अदम्य भावनाको प्रमाण मात्र होइन तर न्यायपूर्ण र समान संसारलाई साकार पार्नको लागि एक महत्त्वपूर्ण कदम हो। यो दिन, अगाडि रहेका लडाइहरूलाई पहिचान गर्दै महिला अधिकारको यात्रामा अघि बढ्नको लागि एक थप उत्साही क्षण हो। यस महत्त्वपूर्ण दिनको सुरुवात मार्च ज्ञढ, ज्ञढज्ञज्ञ मा भएको हो, जब डेनमार्क, जर्मनी, अस्ट्रिया र स्विट्जरल्याण्डमा लाखौं महिला र पुरुषहरू महिला आन्दोलनमा भएका प्रगतिहरूलाई सम्मान गर्न एकजुट भएका थिए। यो ऐतिहासिक क्षण उत्सव मात्र नभई महिला समानताको अधूरा उद्देश्यका लागि नव आन्दोलन जारी राख्नको लागि गरिएको आह्वान थियो।
जतिबेला हामी महिलाको समानता र अधिकारको बारेमा छलफल गर्छौं, त्यतिबेला हामी सामाजिक न्याय, मौलिक मानव अधिकार, र अझ सुन्दर, सभ्य र नैतिक विश्वव्यापी समुदायको पालनपोषण गर्ने आकांक्षालाई आत्मसाथ गर्दछौं। अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवसको सार महिला समानताको उदेश्य भन्दा पनि उनिहरूको सहअस्तित्व संग जोडिएको छ । यसले सम्पूर्ण मानव जातिको कल्याणको लागि व्यापक खोजलाई मूर्त रूप दिन्छ। यो दिन त्यस्तो दिन हो जसले हामीलाई हाम्रो सामूहिक अस्तित्व र हाम्रो विश्व सामाजिक वातावरण जोगाउनको लागि तत्काल आवश्यकता बारे गहिरो अध्ययन गर्न प्रेरित गर्दछ।
उल्लेखनीय प्रगतिको बाबजुद पनि विश्वका धेरै महिलाहरूले पूर्ण नागरिकता वा समान अधिकारको उपभोग गर्न सकेका छैनन्। तर, अथक राजनीतिक र सांस्कृतिक आन्दोलनबाट महिलाले योगदान र प्राप्त गरेका राजनीतिक, सामाजिक, सांस्कृतिक र आर्थिक अधिकारलाई नजरअन्दाज गर्न सकिँदैन । आज, महिलाहरूले विश्वका अधिकांश भागहरूमा मतदान गर्ने र कार्यालयको लागि दौडने अधिकारको जतिमात्रामा प्रयोग गरिरहेका छन्, जुन विश्वव्यापी रूपमा महिलाहरूको राजनीतिक सक्रियताको उपलब्धिको प्रमाण हो। यो अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस महिला संघर्षका ज्ञात र अज्ञात नायकहरूप्रति श्रद्धाञ्जली हो, जसको बलिदानले आज हामीले मनाउने अधिकार र स्वतन्त्रताको लागि मार्ग प्रशस्त गरेको छ।
सन् १९७७ मा संयुक्त राष्ट्र संघले अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवसको मान्यतालाई महिलाको राजनीतिक अधिकार, आर्थिक समानता र भेदभावको अन्त्यका लागि वकालत गर्नको लागि विश्वव्यापी मञ्च प्रदान गर्दै निर्णायक क्षणको रूपमा प्रश्तुत गर्यो । अहिले चीन, नेपाल, रुस, जर्मनीलगायत विश्वभरका देशहरूले यस दिनलाई सार्वजनिक बिदाका रूपमा मान्यता दिँदै यसको विश्वव्यापी महत्त्वलाई जोड दिएका छन्।
तर, यात्रा धेरै टाढा छ, गन्तव्य स्पष्ट छ । विज्ञान, स्वास्थ्य जागरूकता, र सामाजिक सुधारहरूमा प्रगतिको बावजुद, लैङ्गिक असमानता एक व्यापक मुद्दा बनेको छ, जसले विश्वव्यापी महिला र बालबालिकाको जीवनलाई सोझो असर गर्छ। शिक्षा, सशक्तिकरणको लागि एक महत्वपूर्ण स्तम्भ, अझै पनि धेरै महिलाको पहुँच बाहिर छ। बालविवाह, आर्थिक सामाजिक पछौटेपन र परम्परागत अन्धविश्वासको मानसिकताका अभ्यासहरूले महिलाहरूको प्रगतीतर्फको दुरि बढाएको छ। द्वन्द्वग्रस्त क्षेत्रहरूमा बालबालिकाहरूलाई शिक्षाबाट वञ्चित गर्ने र महिलाहरूलाई बढ्दो हिंसा र जोखिममा पर्ने चुनौतिहरू अझ बढि छन् ।
युनेस्कोको सर्भेक्षित आँकडा अनुसार ज्ञ करोड द्दढ लाख बालिकाहरू विद्यालयको पहुँचबाहिर छन् । अन्धविश्वास, अशिक्षा, र चेतनाको कमी र समाजमा व्याप्त महिला विभेदपूर्ण अभ्यासहरूले महिलाको हरेक पक्षहरूलाइ कमजोर बनाइराखेको छ। विश्वभरका समाजहरूमा लैङ्गिक(आधारित हिंसा र भेदभावको वास्तविकताले महिलाहरूको अवस्था सुधार गर्नेतर्फ बिशेष ध्यान केन्द्रित गर्न आह्वान गर्दछ। नेपालालाइ विशेष गरी संयुक्त राष्ट्रको लैङ्गिक असमानता सूचकांकले महिला अधिकारका लागि सबैभन्दा खराब अवस्था भएको देशहरूमा पहिचान गरेको छ।
हामीले अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस द्दण्द्दद्ध मनाउने क्रममा, विश्वभर महिला र बालबालिकाको प्रगतिमा बाधा पुर्याउने साझा चुनौतीहरूलाई चिन्तन गर्नु महत्त्वपूर्ण छ। ‘शिक्षा’ महिला सशक्तिकरणको आधारशिलाको रूपमा उभिएको छ, जसले उनिहरूलाई आफ्नो अधिकार, आर्थिक समानताको वकालत गर्न र समाजमा पूर्ण रूपमा सहभागी हुन सक्षम बनाउँछ। ूमहिलाको अधिकार भनेकै मानव अधिकार हो,ू फ्रान्सेली क्रान्तिको तात्कालिन अवधिसँग गाँसिएको शक्तिशाली कथनले मानव अस्तित्वमा महिलाको महत्वलाइ दर्शाउँछ। ज्ञठडढ मा सुरु भएको यी परिवर्तनका आन्दोलनहरूले समानता, स्वतन्त्रता र भ्रातृत्वको माग गर्न उत्प्रेरकको रूपमा काम गरेका छन्। यद्यपि, लैङ्गिक समानताको आकांक्षा र अराजकताको बीचमा अवसर र चुनौती दुवै सिर्जित छन् । महिला अधिकारका लागि लडाइँले न्याय र समानताको लागि व्यापक समानान्तर सङ्घर्षहरूलाइ स्थायी स्वतन्त्रताको सीमालाई पुनस् परिभाषित र विस्तार गर्ने खोजको रूपमा प्रतिबिम्बित गर्दछ। फ्रान्सेली क्रान्तिद्वारा प्रचलित स्वतन्त्रता, समानता र भ्रातृत्वका सिद्धान्तहरू सबै व्यक्ति विशेष गरी महिलाहरूको शिक्षा र सशक्तिकरणद्वारा मात्र साकार हुन सक्छन्।
अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस एक उत्सव भन्दा बढी, लैङ्गिक समानता र समग्र समाजको सुधारको लागि निरन्तर संघर्षको आह्वान हो। उपलब्धि र चुनौतिहरूलाई फर्केर हेर्दा यस्तो सक्षम दृश्टीले हेरौं जहाँ हामी आशा र दृढ भविष्य देखिन्छ, त्यहाँ प्रत्येक महिला र बालिकाहरूले भेदभाव र असमानताबाट मुक्त, आफ्नो पूर्ण क्षमता हासिल गर्ने अवसर पाउनेछन्। यसका लागि लैङ्गिक समानता तर्फको सामूहिक यात्रा र प्रत्येक व्यक्तिको प्रतिवद्धता र प्रयास आवश्यक पर्दछ।
अझ विशेषतः हामीले अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस मनाउने क्रममा, विश्वभरका महिला कामदारहरूको अधिकारप्रति हाम्रो प्रतिबद्धतालाई पुनस् पुष्टि गर्न अनिवार्य छ। समाजको हरेक क्षेत्रमा उनीहरूको अमूल्य योगदानलाई मान्यता मात्र होइन, सम्मान, संरक्षण र समान अवसरहरूका लागि पनि योग्य छन् भनि व्यवहार गर्नु पर्दछ। महिलाहरूका उपलब्धिहरू आत्मसाथ गर्ने क्रममा, लैङ्गिक भेदभाव उन्मूलन, उचित ज्याला, सुरक्षित कामको अवस्था, र शिक्षा र तालिममा पहुँचतर्फ पनि ध्यान दिनु पर्ने देखिन्छ। महिला श्रमिकहरूलाई सशक्तिकरण गर्नु समानताको कुरा मात्र होइनस यो परिवर्तित समयलागि थप न्यायपूर्ण र समृद्ध भविष्यमा लगानी हो। यस दिन र यसपछिका हरेक दिन, हामी महिला श्रमिकहरूको अधिकारलाई पूर्ण रूपमा अनुभूति र सम्मान गरिएको संसारको निर्माणमा लाग्नु छ, नयाँ उत्साहका साथ ।
