५ कात्तिक, काठमाडौं । आज बिजया दशमी वा बडादशैंको पाँचौ दिन, हिन्दूधर्मालम्बीहरूले देवी स्कन्दमाताको पूजा–आराधना गर्दै छन् ।
भगवान स्कन्दकुमार कार्तिकेयको बालस्वरुपलाई सदैव काखमा राखी ममतामयी स्नेह प्रदान गर्ने हुनाले नवरात्रीको पाँचौ दिन यिनलाई स्कन्दमाताको नामबाट पुकार्ने गरिन्छ ।
भगवान् कार्तिकेयको एक नाम स्कन्द पनि हो । जो ज्ञानशक्ति र कर्मशक्तिको सूचक थिए । त्यस्तै ज्ञानशक्ति र कर्मशक्तिको देवी स्वरुपलाई स्कन्दमाता नामले चिन्ने गरिएको हो ।
चार हातमध्ये दायाँतर्फको माथिल्लो हातले स्कन्दकुमार कार्तिकेयलाई काखमा च्याप्दै बायाँतर्फको तल्लो हातमा कमलको फूल र माथिल्लो हातले बरमुद्रा धारण गर्ने यिनी पद्मासनसहित सिंहमा सवार रहन्छिन् ।
सूर्य मण्डलकी अधिष्ठात्री देवी हुनाले यिनको वर्ण पनि सूर्यकै जस्तै देदिप्यमान हुने बताइन्छ ।
स्कन्दमाताको पूजा विधि
सबैभन्दा पहिले एउटा काठको चौकोशमा स्कन्दमाताको प्रतिमा स्थापित गर्नुपर्दछ । त्यसपछि गंगा जल या गोमूत्रद्वारा सो चौकोशलाई शुद्धीकरण गर्नुपर्दछ । चौकोशमा चाँदी, तामा या माटोको घडामा जल भरेर त्यसमा कलश स्थापना गर्नुपर्दछ । सो चौकोशमा श्रीगणेश, वरुण, नवग्रह, षोडश मातृका (१६ देवी), सप्त घृत मातृका (सात सिन्दूरको टीका लगाएका) को स्थापना समेत गर्नुपर्दछ ।
त्यसपछि व्रत, पूजनको संकल्प लिनु पर्दछ । वैदिक एवं सप्तशती मन्त्रद्वारा स्कन्दमातासहित समस्त स्थापित देवताहरुको षोडशोपचार पूजा विधिद्वारा पूजा गर्नुपर्दछ । यसमा आवाहन, आसन, पाद्य, अर्घ, आचमन, स्नान, वस्त्र, सौभाग्य सूत्र, चन्दन, सिंदूर, दुबो, बेलपत्र, आभूषण, पुष्प हार, सुगन्धित द्रव्य, धूप, दीप, नैवेद्य, फल, पान, दक्षिणा, आरती, प्रदक्षिणा, मन्त्र पुष्पाञ्जलि आदि गरे पश्चात प्रसाद वितरण गरी पूजा सम्पन्न गरिन्छ ।
स्कन्दमाताको ध्यान मन्त्र
वन्दे वांछित कामार्थे चन्द्रार्धकृतशेखराम् ।
सिंहरूढ़ा चतुर्भुजा स्कन्दमाता यशस्वनीम् ।।
धवलवर्णा विशुध्द चक्रस्थितों पंचम दुर्गा त्रिनेत्रम् ।
अभय पद्म युग्म करां दक्षिण उरू पुत्रधराम् भजेम्। ।
पटाम्बर परिधानां मृदुहास्या नानांलकार भूषिताम् ।
मंजीर, हार, केयूर, किंकिणि रत्नकुण्डल धारिणीम्। ।
प्रफुल्ल वंदना पल्ल्वांधरा कांत कपोला पीन पयोधराम् ।
कमनीया लावण्या चारू त्रिवली नितम्बनीम्। ।
स्कन्दमाताको स्तोत्र पाठ
नमामि स्कन्दमाता स्कन्दधारिणीम् ।
समग्रतत्वसागररमपारपार गहराम्। ।
शिवाप्रभा समुज्वलां स्फुच्छशागशेखराम् ।
ललाटरत्नभास्करां जगत्प्रीन्तिभास्कराम्। ।
महेन्द्रकश्यपार्चिता सनंतकुमाररसस्तुताम् ।
सुरासुरेन्द्रवन्दिता यथार्थनिर्मलादभुताम्। ।
अतर्क्यरोचिरूविजां विकार दोषवर्जिताम् ।
मुमुक्षुभिर्विचिन्तता विशेषतत्वमुचिताम्। ।
नानालंकार भूषितां मृगेन्द्रवाहनाग्रजाम् ।
सुशुध्दतत्वतोषणां त्रिवेन्दमारभुषताम्। ।
सुधार्मिकौपकारिणी सुरेन्द्रकौरिघातिनीम् ।
शुभां पुष्पमालिनी सुकर्णकल्पशाखिनीम्। ।
तमोन्धकारयामिनी शिवस्वभाव कामिनीम् ।
सहस्त्र्सूर्यराजिका धनज्ज्योगकारिकाम्। ।
सुशुध्द काल कन्दला सुभडवृन्दमजुल्लाम् ।
प्रजायिनी प्रजावति नमामि मातरं सतीम्। ।
स्वकर्मकारिणी गति हरिप्रयाच पार्वतीम् ।
अनन्तशक्ति कान्तिदां यशोअर्थभुक्तिमुक्तिदाम्। ।
पुनःपुनर्जगद्वितां नमाम्यहं सुरार्चिताम् ।
जयेश्वरि त्रिलोचने प्रसीद देवीपाहिमाम्। ।