यतिबेला कलंकी, नयाँ बसपार्क, बल्खु, गोंगबु, कोटेश्वर, जडीबुटी, लोकन्थली, माछापोखरी, चावहिललगायत स्थालमा दशैँका लागि आफ्नो गाउँघर फर्किनेहरुको भीड देखिन्छ । कोही हातमा झोला बोकेर गाडी कुरिरहेका हुन्छन् त कोही बच्चा साथमा लिएर । भीडभाडका बीच एउटा कुराको भने व्यापक चर्चा छ ।
गाउँघर फर्किन लागेका अधिकांश भन्छन्, ‘मन्दीका कारण न व्यापार व्यवसाय भयो । न काम गरेको ठाउँबाट तलब पाइयो । तर, गाडी भाडा चाँहि दोब्बर–तेब्बर तिरेर गाउँ जानु परिरहेको छ ।’ यातायात व्यवसायीहरुले ज्येष्ठ नागरिक, अपांग, विद्यार्थी, बालबालिकालाई पनि भाडा छुट दिएका छैनन् । उल्टै सुटकेशलगायत सामानको पनि चर्को भाडा असुलिरहेका छन् ।
काठमाडौं उपत्यकामा देशभरका ७७ वटै जिल्लाका मानिसहरु शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारी, व्यापार व्यवसायलगायत विभिन्न कारणले यहाँ कोठा भाडामा लिएर बसोबास गर्दै आएका छन् । बाहिरी जिल्लाका मानिसहरु यहाँ रहरले बसेका होइनन्, बाध्यता हो । किनकि गाउँमा अहिले पनि घण्टौं हिँडेर विद्यालय जानुपर्छ । न त रोजगारी पाइन्छ न त स्वास्थ्य चौकी नै नजिककै छ । त्यसैले, उनीहरुले आपतविपतमा सहयोग पुग्ने आशाले यहाँ बसेका हुन् ।
तर, उपत्यकामा घरधनीहरुले उनीहरुलाई ठग्नु ठगेका छन् । बाहिरी जिल्लाका मानिसहरु यहाँ आएर बस्न थालेपछि घरधनीहरुले ह्वात्तै भाडा बढाए । र, बढाउने क्रम जारी नै छ । अहिले पनि राजधानीमा कोठा पाउन मुस्किल छ । एउटा सानो, अध्याँरो कोठाको पाँच हजारदेखि २० हजारसम्म असुल्छन्, घरधनीहरु । सटर र फ्ल्याटमा पनि यस्तै छ ।
एउटा सटरको २५ हजारदेखि १९ लाखसम्म र एक फ्ल्याटको ३० हजारदेखि दुई लाखसम्म लिन्छन्, घरधनीहरु । खाली सटर त २० देखि ५० लाखमा किनबेच गरिन्छ । अहिले गाउँघर फर्किन लागेका अधिकांशहरु अब उपत्यका नफर्किने बताउँछन् । उनीहरु भन्छन्, ‘रोजगारी छैन । व्यापार व्यवसाय पनि चल्दैन । अनि यहाँ आएर पनि कसरी भाडा तिर्नु । अहिले नै महिनौंदेखिको भाडा तिरेको छैन । बरु गाउँ गएपछि घरधनीलाई कोठामा भएको सामान राख्नु, आउँदैनौं
भन्छौं ।’
‘घरधनीहरु भाडा घटाउँदैनन् । राज्यले रोजगारी दिदैँन । अनि चर्को भाडा कसरी तिर्नु ?’, गाउँघर फर्किन लागेका अधिकांशको गुनासो हो यो । ‘राजधानी भनेकै लुट्ने ठाउँ रहेछ । लुटेरा रहेछ । जसरी भएपनि लुट्न पाए पुग्यो । चाँहे अरुसँग केही होस् या नहोस्,’ अहिले उपत्यका छोड्न लागेका धेरैको मुखबाट यस्तो सुनिन्छ । वर्षौ उपत्यकामा बसेर काम गरियो । तर, साहुले मन्दी भयो भन्दै तलब नदिएपछि घरबाट पैसा मागेर फर्किन लागेको पनि कतिपय बताउँछन् । हुन त यहाँ पानी पनि किनेर खानुपर्छ । पिसाबदिसा पनि पैसाबिन ागर्न पाइदैँन । अनि यस्तो ठाउँमा पैसा नहुनेहरु त बाँच्न असम्भव नै छ ।
सरकारले पनि उपत्यकालाई मात्र देश ठान्यो । शिक्षा, स्वास्थ्यको प्रभावकारी व्यवस्था यहाँ मात्र गर्यो । फेरि पूर्वराजादेखि राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, मन्त्री, सांसदलगायत जनप्रतिनिधि तथा कर्मचारीहरु पनि सबै राजधानीमै बसे । यदि राष्ट्रपति, पूर्वराजा, प्रधानमन्त्रीहरु दुगर्म जिल्लामा पनि बसिदिएको भए आज ती ठाउँ पनि विकसित हुन्थे । त्यहाँका जनता शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारीका लागि यहाँ आइरहनु पर्दैन्थ्यो । मुलुकमा ७७ वटा जिल्ला छन् । तर, सरकारले संघीय राजधानी काठमाडौंलाई मात्र नेपाल मान्यो । जसको परिमाण अहिले देखिन सकिन्छ । गाउँघर रित्तिदैं गएको छ भने उपत्यका घरैघरले भरिएको छ । सरकारले उपत्यकामा घरधनीलाई मात्र फाइदा हुने काम गरेको छ ।
सरकारकै कारण उपत्यकामा घरधनीहरुले बाहिरी जिल्लाका मानिसहरुलाई लुट्नु लुटे । ठग्नु ठगे । बाहिरी जिल्लाका सर्वसाधारणलाई ठगेर आफु सुकिलामुकिला भएर हिँडेका छन् । चिल्ला गाडीमा चढ्छन् । अर्को रोचक कुरा त ६०–७० वर्ष भएपनि अरुलाई ठगेर १६–१७ वर्षका जस्तो रातो–रातो गाला पारेर हिँड्छन् । घरधनी मात्र होइन पूर्वराजा, पूर्वराष्ट्रपति, पूर्वप्रधानमन्त्री, पूर्वमन्त्री वा बहालवाला जनप्रतिनिधि अथवा सरकारमा बसेकाहरु पनि देश सकाएर र जनता लुटेर भर्खरका भएर हिँडिरहेको देखिन्छ । हुन त भ्रष्टाचार गर्दिन भन्ने आफ्ना देशका प्रधानमन्त्री केपीशर्मा ओलीकै हातमा बाँधिएको घडीको मूल्य झण्डै तीन करोड छ ।
अनि यस्ता व्यक्तित्वबाट देश र जनताले के आशा गर्ने ? गाउँका मान्छे आएर उपत्यकाका घरधनीहरुलाई झन् धनी बनाइरहेका छन् । राज्यलाई कर तिरेका छन् । राजधानीको विकास गरिदिएका छन् । विडम्बना, उनीहरुसँगै दशैँमा समेत आफ्नो गाउँघर फर्किन पैसा समेत हुदैँन । जनताले आफ्नो गाउँघरमा शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारी पाइएला भनेर पटकपटक आन्दोलन चर्काए ।
आन्दोलनको क्रममा कयौं सर्वसाधारणले ज्यान गुमाए । हजारौं घाइते भए त सयौं अंगभंग । तर, त्यो आन्दोलनको फाइदा राजनीतिक दलका नेता, कर्मचारी र उपत्यकाका घरधनीलाई मात्र भयो । सर्वसाधारणले ज्यान गुमाए, नेता सत्तामा पुगे । गाउँघर तहसनहस भयो, उपत्यकामा घरधनीहरुले कमाए । अनि योभन्दा बढी फाइदा अरु के हुन सक्छ ?
नेकपा माओवादी केन्द्रले २०५२ फागुल्न १ गते जनयुद्ध शुरु गर्यो । १७ हजार सर्वसाधारण शहिद भए । लाखौं घाइते भए त हजारौं अंगभंग । माओवादीले शोषक, सामान्तीको अन्त्यका निम्ति जनयुद्ध थालेको थियो । जनयुद्धमा १७ हजार जनताले ज्यान गुमाएपनि केही उपलब्धी भएन । राजाकै पालामा गृहमन्त्री बनेका केपीशर्मा ओली अहिले देशको प्रधानमन्त्री छन् ।
राजाकै पालामा गृहमन्त्री र सभामुख भएका रामचन्द्र पौडेल अहिले देशको राष्ट्रपति छन् । राजतन्त्रका बेला पनि देश र जनता लुट्ने यीनीहरु नै हुन् भने अहिले लोकतन्त्र गणतन्त्रमा पनि यीनीहरु नै देश खोक्रो बनाइरहेका छन् । अनि उपलब्श्धी के भयो ? व्यवस्था मात्र परिवर्तन भएर के गर्नु ? जब व्यक्ति उही छ । केही दिनअघि राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले शीतल निवासमा प्रधानमन्त्री केपीशर्मा ओली र परराष्ट्रमन्त्री डा.आरजु राणा देउवालाई भने, ‘नेपालीलाई विदेश जानबाट रोक्नुपर्यो ।’ अहिले करोडौं नेपाली युवाहरु विदेशमा छन् । उनीहरुले दिनरात नभनी कमाएर पठाएकै रेमिट्यान्सबाट देश चलेको छ ।
नेपाली विदेश नगए देश चल्दैंन । राष्ट्रपतिदेखि प्रधानमन्त्री, मन्त्री, सांसद, कर्मचारीले तलबभत्ता पनि पाउने छैनन् । अहिले पो नेपालीले पठाएको रेमिट्यान्समा यीनीहरु मोजमस्ती गरिरहेका छन् । अनि अझै गोहीको आँशु झारेर नेपालीलाई विदेशिनबाट रोक्नुपर्यो भनेर कस्तो नौंटकी देखाउन सकेको होला है । यदि साँच्चिकै नेपालीलाई विदेशिबाट रोक्नु छ भने मुलुकमै रोजगारीको व्यवस्था मिलाउनुपर्यो । तलबभत्ता त्यागनुपर्यो । सरकारी गाडी छोड्नुपर्यो । के हो गर्न सक्ने आँट छ हाम्रा सरकारमा बसेकाहरुसँग ? जनता दशैँको बेलामा रोजगारी नपाएर खाडी जान एयरपोर्टमा प्लेन कुरिरहेका छन् । एयरपोर्टमा दिनहुँ हजारौं नेपाली युवाहरु विदेशिरहेका छन् ।
उनीहरुका लागि के दशैँ के तिहार । विदेशिएन भने आफ्ना घरपरिवार भोकभोकै मर्ने चिन्ता उनीहरुलाई छ । तर, सरकारमा बसेकाहरुले खाडी जान लागेका नेपालीको आँशु के देखोस् । प्रधानमन्त्री ओलीलाई उद्घाटन कार्यक्रममै गएर भ्याइनभ्याई छ भने राष्ट्रपति पौडेल शीतल निवासमा बसेर गफगाफ गर्न व्यस्त छ । जुन दिन जनता आक्रोशमा आउने छन्, त्यो दिन राजनीतिक दलका नेताहरुलाई सडकले देशैबाट लखेट्ने छन् ।
