३२ असार, काठमाडौं ।’उसले मलाई आफ्नो निर्दोष र सुन्दर आँखाले हेर्छ। उसले मलाई बाहिर घुम्न लैजान आग्रह गरिरहेको छ, तर मसँग त्यसो गर्ने साहस छैन। हामी गिरफ्तार हुनेछौं ।’
तेहरानमा आफ्नो घरमा कुकुर पाल्ने महसाले घरपालुवा जनावरहरू समात्न र तिनीहरूका मालिकहरूलाई गिरफ्तार गर्नका लागि जारी शहरको नयाँ आदेशलाई संकेत गर्दै यसो भनिरहेकी थिइन् ।
इरानको राजधानी तेहरानमा प्रहरीले भर्खरै त्यहाँका पार्कमा कुकुरहरू घुमाउनु ‘अपराध’ भएको घोषणा गरेको छ। यो प्रतिबन्ध ‘जनताको सुरक्षा’ को दृष्टिकोणबाट आवश्यक भएको घोषणा गरिएको हो ।
यति नै बेला महिनौंको बहस पछि इरानको संसदले चाँडै ‘जनावरहरूविरुद्धको मानव अधिकारको संरक्षण’ नामक विधेयकलाई अनुमोदन गर्न लागेको छ। यसो गरेपछि देशभरका घरमा कुकुर, बिरालो जस्ता घरपालुवा जनावर राख्नु एउटा अपराध हुनेछ ।
चर्को जरिवानाको व्यवस्था
प्रस्तावित कानूनी प्रावधान अनुसार घरपालुवा जनावरलाई घरमा राख्न त्यसका लागि गठित विशेष समितिबाट अनुमति लिएर मात्र पाइन्छ ।
उक्त कानुन अनुसार बिरालो, कछुवा, खरायो जस्ता धेरै जनावरहरू ‘आयात, बिक्री, ढुवानी र पालन’ गरेमा कम्तीमा पनि ८०० डलर जरिवाना गर्न सकिन्छ।
यस विधेयकको विरोध गर्ने इरानी भेटेरिनरी एसोसिएसनका अध्यक्ष डा पायम मोहेबीले यसबारे बीबीसीसँग कुरा गर्दै कुकुर पाल्ने मानिसलाई शारीरिक दण्ड दिने चर्चा समेत चलेको बताए । ‘यो विधेयकमाथिको बहस करिब एक दशकअघिदेखि सुरु भएको थियो’ उनले भने, ‘त्यसबेला इरानका सांसदहरूको एउटा समूहले सबै कुकुरलाई समातेर चिडियाखानामा दिने वा मरुभूमिमा छोड्ने कानुन बनाउने प्रयास गरेको थियो ।’
डा. मोहेबी भन्छन्, ‘यति धेरै वर्षमा उनीहरूले दुईपटक विधेयक संशोधन गरे। कुकुर मालिकलाई शारीरिक सजाय दिने विषयमा पनि छलफल गरे। तर, उनीहरूको योजना सफल हुन सकेन ।’
इरानको सहरी जीवनको प्रतीक हो कुकुर
इरानका गाउँहरूमा कुकुर पाल्नु सामान्य चलन हुँदैआएको छ, तर पछिल्लो शताब्दीमा सहरहरूमा समेत घरपालुवा जनावर पाल्नु सहरी जीवनशैलीको प्रतीक बनेको छ ।
१९८४ मै पशु कल्याण कानुन बनाउने इरान पश्चिम एसियाका थोरै देशहरू मध्ये एक थियो ।
यसपछि, सरकारले पशु अधिकार प्रवर्द्धन गर्न देशको पहिलो संस्था स्थापना गर्न मद्दत गर्यो । यहाँसम्म कि देशको शाही खानदानमा पनि घरपालुवा कुकुरहरू पाल्ने चलन थियो ।
तर, सन् १९७९ मा देशमा भएको इस्लामिक क्रान्तिले इरानका जनता र कुकुरहरूको जीवनसँग सम्बन्धित धेरै कुराहरू परिवर्तन गरिदियो।
इस्लाममा जनावरहरूलाई ‘अपवित्र’ मानिन्छ। त्यसैले इस्लामिक क्रान्तिपछि बनेको नयाँ सरकारको नजरमा कुकुर पनि ‘पश्चिमाकरण’को प्रतीक बन्यो । यस्तो अवस्थामा त्यहाँका अधिकारीहरूले यो प्रवृत्तिलाई रोक्न प्रयास गरे ।
तेहरानका भेटेरिनरी डाक्टर अश्कान शेमिरानीले बीबीसीसँग कुरा गर्दै कुकुर पाल्नेबारे कहिल्यै कुनै ठोस नियम नभएको बताए।
उनी भन्छन्, ‘कुकुर लिएर हिँड्दा वा गाडीमा लैजाँदा प्रहरीले पक्राउ गर्छ । प्रहरीका अनुसार मानिसले यस्तो गर्नु पश्चिमाकरणको संकेत हो ।’
इरानमा कुकुरहरूका लागि जेल पनि छ
अश्कान शेमिरानी भन्छन्, ‘सरकारले कुकुरका लागि पनि एउटा जेल बनाएको छ। त्यो जेलको बारेमा हामीले धेरै डरलाग्दा कथाहरू सुनेका छौं। त्यहाँ कुकुरहरूलाई पर्याप्त खानेकुरा वा पानी बिना नै धेरै दिनसम्म खुल्ला ठाउँमा राखिएको थियो। त्यहाँ कुकुरहरूका मालिकहरूले सबै प्रकारका कानुनी समस्या भोग्नुपरिरहेको छ ।’
वर्षौंदेखि इरानमाथि लगाइएको पश्चिमी आर्थिक नाकाबन्दीले सिर्जना गरेको आर्थिक संकटले पनि यो नयाँ विधेयक ल्याउनमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ ।
इरानको विदेशी मुद्रा सञ्चितिलाई जोगाउन घरपालुवा जनावरको खाना आयात गर्न तीन वर्षभन्दा बढी समयदेखि प्रतिबन्ध लगाइएको छ।
विदेशी ब्राण्डको प्रभुत्व रहेको यहाँको बजारमा सरकारको यो निर्णयको प्रभावस्वरुप कालोबजारी भइरहेको छ र यो अत्यधिक महँगो पनि भएको छ ।
इरानको मशहद शहरमा रहेको पशु चिकित्सा क्लिनिकका मालिकले बीबीसीसँग भने, ‘अहिले हामी गोप्य रूपमा त्यस्ता खाद्य पदार्थ आपूर्ति गर्ने मानिसहरूमा धेरै निर्भर छौं। केही महिना अघिको तुलनामा तिनीहरूको मूल्य अहिले झण्डै पाँच गुणा बढेको छ।’
स्थानीय स्तरमा बनाइएका खाद्यान्न गुणस्तरीय नभएको स्थानीय बासिन्दाको दाबी छ । उनीहरूका अनुसार यसको गुणस्तर निकै कमजोर छ, यसलाई बनाउन सस्तो मासु वा माछा प्रयोग गरिन्छ । अझ म्याद गुज्रेका सामानसमेत प्रयोग गरिन्छ ।
कुकुरसँगै निशानामा बिराला पनि
प्रस्तावित कानुन कुकुरका लागि मात्रै समस्या हुनेवाला छैन । यसको निशानामा बिराला पनि छन् । यो कानुनमा गोहीको पनि उल्लेख छ ।
इरान ‘पर्सियन बिरालो’ को जन्मस्थलको रूपमा प्रसिद्ध छ। यो संसारमा बिरालाको सबैभन्दा प्रसिद्ध नश्लमध्ये एक हो।
तेहरानका एक पशु चिकित्सा डाक्टरले भने, ‘के तपाईं विश्वास गर्न सक्नुहुन्छ कि पर्सियन बिरालोहरू पनि आफ्नो मातृभूमिमै अब सुरक्षित छैनन्? यो कानुनमा कुनै तर्क छैन। कट्टरपन्थी मानिसहरूले मानिसहरूलाई आफ्नो शक्तिको अनुभूति गराउन चाहन्छन् ।’
त्यस्तै, इरानी पशु चिकित्सा संघका अध्यक्ष डा. मोहेबी पनि प्रस्तावित कानुनलाई ‘लज्जास्पद’ भनेका छन् ।
‘यदि संसदले यो विधेयक पारित गर्यो भने आगामी पुस्ताले हामीलाई कुकुर र बिरालालाई प्रतिबन्ध लगाउने मानिसहरूको रूपमा सम्झनेछन्,’ उनी भन्छन् ।
इरानमा महसा जस्ता धेरै घरपालुवा जनावर मालिकहरू साँच्चै आफ्नो घरपालुवा जनावरको भविष्यको बारेमा चिन्तित छन्।
महसा जस्ता इरानका धेरै घरपालुवा जनावरका मालिकहरू आफ्ना घरपालुवा जनावरहरूको भविष्यको बारेमा साँच्चै धेरै चिन्तित छन्।
उनी भन्छन्, ‘म मेरो ‘छोरा’ (कुकुरलाई संकेत गर्दै)को लागि अनुमति माग्न हिम्मत गर्दिनँ। यदि तिनीहरूले मेरो आवेदन अस्वीकार गरे भने के हुन्छ? म उसलाई बाटोमा छोड्न सक्दिनँ ।’
-बीबीसी हिन्दीबाट
