२० असार, काठमाडौं । १ असारमा बागबजार बस्ने दुई दिदीबहिनीलाई झाडापखाला भयो । राती पटक-पटक झाडावान्ता भएपछि नजिकै रहेको मोडेल अस्पताल पुगे । उनीहरूको उपचारको क्रममा दिसामा हैजाको जीवाणु देखियो । थप उपचारको लागि मोडेल अस्पतालले २ असारमा शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालमा रिफर गर्यो ।
अस्पतालका कन्सल्टयान्ट फिजिसियन डा. विमल शर्मा चालिसेका अनुसार अस्पताल आइपुग्दा उनीहरूको स्वास्थ्य अवस्था गम्भीर बनिसकेको थियो । ‘अस्पतालको आकस्मिक कक्षमा भर्ना गर्दा उनीहरुको रक्तचाप एकदमै न्युन थियो’ डा. चालिसेले भने,’ आईसीयूमा राखेर थप उपचार सुरु गर्यौं ।’
काठमाडौं उपत्यकामा विभिन्न १५ स्थानमा अहिलेसम्म १७ जनामा हैजा पुष्टि भएको छ । गम्भीर किसिमको झाडापखाला भएर अस्पताल भर्ना हुने बिरामीको चाप बढ्दो क्रममा छ । टेकु अस्पतालका सुचना अधिकारी नवराज गौतमका अनुसार हाल दैनिक १५ जनाभन्दा बढी झाडापखलाका बिरामी अस्पताल पुग्छन् ।
स्वास्थ्य विभाग अन्तर्गतको इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाका अनुसार काठमाडौं उपत्यकाका धारा र इनारको पानी, ट्याङकरबाट वितरण गरिने र जारको पानीमा इकोलाई र कोलिर्फम देखिएको छ । इकोलाई मानिसको दिसामा हुने जीवाणु हो । यसलाई झाडापखालाको एउटा प्रमुख कारक मानिन्छ ।
संक्रमितले प्रयोग गरेका पानी नै प्रदूषित देखिएको इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखा निर्देशक डा. चुमनलाल दास बताउँछन् । पछिल्लो दिनमा बढ्दै गएका हैजा संक्रमित विभिन्न ठाउँमा देखिनुले काकाठमाडौं उपत्यकामा स्तरमा संक्रमण फैलिरहको भएको पुष्टि हुन्छ ।
‘संक्रमितको प्रयोग गरेका उपत्यकाका धारा र इनारको पानी, ट्याङकरको पानीमा दिसामा पाइने जीवाणु देखिएको हो’ दास भन्छन्,’ सबै ठाउँको पानी नै प्रदूषित छ, जसका कारण विभिन्न स्थानमा हैजाका बिरामी भेटिएका छन् । उक्त संक्रमितमा हैजाको स्रोत पानी देखिएको छ । तर, पानीको स्रोतमा कहाँबाट हैजाको जीवाणु पुग्यो भन्ने पहिचान हालसम्म पनि हुन सकेको छैन ।
‘अधिंकास हैजाका बिरामीले प्रयोग गरेका पानी प्रदूषित छ । अझै भनौं ती पानीमा दिसाको जीवाणु देखिएको छ । तर, पानीमा कहाँबाट हैजाको जीवाणु कहाँबाट पुग्यो भन्ने यकिन हुन सकेन’ डा. दासले भने, ‘एउटा स्रोतबाट फैलिएको छैन । धेरै ठाउँबाट फैलिएको स्रोत पहिचान गर्न ग्राह्रो भयो ।’
हैजा अर्थात कोलेरा भिब्रिओ कोलरी नामक जीवाणुको संक्रमणका कारण हुन्छ । सामान्यतया झाडापखालाजस्तो देखिने हैजा केही गम्भीर प्रकृतिको हुने सरुवा रोग विशेषज्ञ डा. शेरबहादुर पुन बताउँछन् ।
उनका अनुसार उक्त जीवाणुको संक्रमण भएको केही घण्टादेखि पाँच दिनभित्र यसका लक्षणहरू देखिन्छन् । डा. पुनका अनुसार हैजाको पहिलो स्रोत फोहोर वा तलाउ हुन् । ‘फोहोर पानी वा तलाउमा हैजाको जीवाणु रहिरन्छ । जब वर्षाको समयमा धेरै पानी पर्दा खानेपानीमा पुग्छ’ डा. पुनले भने,’ खानेपानीको माध्यमबाट मानिसमा हैजा देखियो ।’
‘ती मानिसको दिसामार्फत (हैजाका जीवाणु ) ढलमा मिसियो । काठमाडौंमा ढल र पानीको पाइप एकैठाउँमा छ । उक्त ढलबाट फेरि खानेपानीमा मिसिन पुग्यो । त्यसबाट विभिन्न ठाउँमा हैजा बिरामी देखिए,’ डा. पुनले थपे ।
इडिसिडीका अनुसार बागबजार र कालीमाटी क्षेत्रमा दुई-दुई जना हैजाका बिरामी देखिएका छन् । त्यसैगरी, सानेपा, डिल्लीबजार, कपन, बालाजु (बोहोराटार), बल्खु, थानकोट, नैकाप, कोटेश्वर, कंलकी (खसीबजार) , कीर्तिपुर, टेकु, कागेश्वरी मनहरा र ग्वार्कोमा एक-एक जनामा हैजा देखिएको छ । स्वास्थ्य मन्त्रालयको पछिल्लो जानकारी अनुसार हैजा देखिएकामध्ये १२ बिरामी अस्पतालबाट डिस्चार्ज भइसकेका छन् भने पाँच जना विभिन्न अस्पतालमा उपचारत छन् ।
त्यसैगरी, काठमाडौं उपत्यका खानेपानी लिमिटेड (केयूकेएल) प्रवक्ता प्रकाश राई पनि वितरण भइहरेको पानीको गुणस्तर परीक्षण भइरहेको बताउँछन् । ‘हामी वितरण गरेका पानीमा तरल क्लोरिन मात्रा पनि बढाइरहेका छौं । वितरण भएको स्थानबाट खानेपानीको नमुना परीक्षण हैजाको जीवाणु भेटिएको छैन’ प्रवक्ता राईले भने,’ तर, खानेपानी र ढल एकैठाउँमा हुँदा त्यहीबाट सरेको हो कि भन्ने आंशका छ । हामीले खोजी गरिरहेका छौं ।’
स्वास्थ्य कार्यलय काठमाडौंले हैजा संक्रमित स्रोत पहिचान गर्न एउटा टोली नै खटाएको छ । ‘काठमाडौं उपत्यकामा हैजा संक्रमित भेटिन थालेपछि समुदायमा संक्रमण खोज्ने काम गरिहेका छौं । अहिलेसम्म धेरै पानीका स्रोतमा दुषित पाइएको छ’ कार्यलयका प्रमुख बसन्त अधिकारीले भने,’ हामीले नमुना मार्फत परीक्षण गरिरहेका छौं । तर, आम मानिसले सरसफाइमा ध्यान दिनुपर्छ ।’
स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले उपत्यकामा हैजा फैलिने जोखिम बढेको भन्दै सरकारले विभिन्न माध्यममार्फत सर्वसाधारण मानिसलाई खानेपानीबारे सजग रहन आग्रह गरेको छ ।
हैजा वा झाडापखाला लाग्नबाट बच्न पानी उमालेर, फिल्टर गरेर वा एक लिटर पानीमा तीन थोपा तरल क्लोरिन मिसाएर मात्रै पिउन विज्ञहरूले सुझाव छ ।
स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले मनसुन सक्रिय भएसँगै विभिन्न संक्रामक रोगहरु फेलन सक्ने भन्दै सबै अस्पतालहरुलाई तयारी अवस्थामा रहन आग्रह गरेको छ ।
मन्त्रालयको स्वास्थ्य आपत्कालीन तथा विपद् व्यवस्थापन इकाइ प्रमुख डा.समीरकुमार अधिकारी सबै अस्पतालहरुलाई पत्र लेख्दै पूर्वतयारी तथा सतर्कता अपनाउन आग्रह गर्छन् ।
मनसुनजन्य प्राकृतिक विपद्का कारण आउने स्वास्थ्य समस्यासँगै खानेपानी प्रदूषण भई हैजा रोगलगायत विभिन्न संक्रामक रोगहरू फैलन सक्ने भन्दै मन्त्रालयले सबै अस्पतालहरुलाई पत्र लेख्दै पूर्वतयारी तथा सतर्कता अपनाउन गरेको छ ।
मन्त्रालयले विपद्का घटना र महामारीलगायतको प्रतिकार्यका लागि तयारी एवं सतर्क रहन, स्वास्थ्यकर्मीहरू तयारी अवस्थामा राख्न, शय्याहरूको व्यवस्थापन गर्न, औषधि-उपकरणहरूको तयारी गर्न, अस्पताललाई निर्देशन दिएको छ ।
विज्ञहरु खान पिउन नसक्ने गरी बिरामी भएमा, दिसामा रगत देखा परेमा, बारम्बार बान्ता भइरहेमा , ज्यादै तिर्खाएमा, ज्वरो आएमा वा धेरै पटक पातलो दिसा गरेरमा तुरुन्तै स्वास्थ्य संस्था लैजानुपर्ने सुझाव दिन्छन् ।
अनलाइनखबरबाट